Trước đó, Mỹ đã nỗ lực giảm bớt căng thẳng thông qua các kênh ngoại giao bí mật. Theo các nguồn tin, Washington đã gửi thông điệp tới Iran, kêu gọi Tehran kiềm chế sau một loạt các cuộc tấn công ném bom. Động thái này cho thấy mong muốn của Mỹ trong việc ngăn chặn một cuộc xung đột toàn diện trong khu vực.
Tuy nhiên, việc cả hai bên đều vi phạm lệnh ngừng bắn đang đặt ra những thách thức lớn cho nỗ lực hòa giải. Sự việc này không chỉ làm gia tăng nguy cơ bùng phát xung đột mà còn khiến cho triển vọng về một giải pháp hòa bình trở nên mờ mịt hơn. Cộng đồng quốc tế đang kêu gọi các bên liên quan kiềm chế tối đa và tuân thủ các thỏa thuận ngừng bắn để tránh một thảm kịch nhân đạo và an ninh lớn hơn.
Tình hình hiện tại đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ và những nỗ lực ngoại giao mạnh mẽ hơn nữa để duy trì sự ổn định mong manh trong khu vực.
Bối Cảnh Xung Đột Iran - Israel: Cuộc Chiến Trong Bóng Tối Bắt Nguồn Từ Đâu?
Cuộc đối đầu giữa Iran và Israel là một trong những xung đột căng thẳng, phức tạp và có ảnh hưởng sâu rộng nhất tại Trung Đông. Đây không phải là một cuộc chiến tranh quy ước với chiến tuyến rõ ràng, mà là một "cuộc chiến trong bóng tối" kéo dài hàng thập kỷ, được tiến hành thông qua các lực lượng ủy nhiệm, tấn công mạng, ám sát và các hoạt động tình báo bí mật. Để hiểu được những diễn biến căng thẳng gần đây, cần phải phân tích những nguyên nhân cốt lõi đã định hình nên mối thù địch này.
Trước đây, ít ai ngờ rằng hai quốc gia này sẽ trở thành kẻ thù không đội trời chung. Dưới thời trị vì của Vua Shah, Iran và Israel từng có những mối quan hệ bán chính thức, hợp tác ngầm về quân sự và tình báo. Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn sau cuộc Cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979.
Sự kiện này chính là bước ngoặt lịch sử, biến hai đối tác thành hai kẻ thù truyền kiếp. Nguyên nhân của sự thù địch hiện nay có thể được nhìn nhận qua các khía cạnh chính sau:
1. Xung Đột Hệ Tư Tưởng và Tôn Giáo
Sự hình thành của Cộng hòa Hồi giáo: Sau năm 1979, dưới sự lãnh đạo của Ayatollah Khomeini, Iran xây dựng một nhà nước thần quyền dựa trên học thuyết Hồi giáo dòng Shiite. Hệ tư tưởng mới này xem Israel – một nhà nước Do Thái được phương Tây ủng hộ – là "một thực thể Sionista" phi pháp, một "cái gai" cắm vào trung tâm thế giới Hồi giáo và là "Tiểu Satan" (trong khi Mỹ là "Đại Satan"). Khẩu hiệu "xóa sổ Israel khỏi bản đồ" đã trở thành một phần trong diễn ngôn chính thức của Tehran.
Quan điểm đối lập: Từ phía Israel, họ coi chế độ thần quyền ở Iran là một mối đe dọa hiện hữu. Lãnh đạo Israel lo ngại rằng hệ tư tưởng cực đoan của Iran, kết hợp với sức mạnh quân sự, sẽ gây nguy hiểm trực tiếp đến sự tồn vong của nhà nước Do Thái.
2. Chương Trình Hạt Nhân Của Iran: Mối Đe Dọa Hiện Hữu
Đây là trung tâm của mọi căng thẳng. Israel tin rằng Iran đang bí mật phát triển vũ khí hạt nhân dưới vỏ bọc chương trình năng lượng dân sự. Một nước Iran sở hữu vũ khí hạt nhân là "lằn ranh đỏ" không thể chấp nhận đối với Tel Aviv.
Hành động của Israel: Để ngăn chặn kịch bản này, Israel được cho là đã thực hiện nhiều hành động phá hoại, bao gồm các cuộc tấn công mạng (nổi tiếng nhất là virus Stuxnet), ám sát các nhà khoa học hạt nhân Iran và không loại trừ khả năng tấn công quân sự phủ đầu vào các cơ sở hạt nhân của Tehran.
Phản ứng của Iran: Iran luôn khẳng định chương trình của mình là vì mục đích hòa bình, nhưng đồng thời cũng coi đây là biểu tượng của chủ quyền quốc gia và không ngừng đẩy mạnh năng lực làm giàu uranium.
3. Chiến Tranh Ủy Nhiệm và "Trục Kháng Chiến"
Thay vì đối đầu trực tiếp, Iran đã xây dựng một mạng lưới các lực lượng vũ trang và đồng minh trong khu vực, được gọi là "Trục Kháng chiến", nhằm bao vây và gây áp lực lên Israel từ nhiều phía.
Hezbollah (Lebanon): Đây là lực lượng ủy nhiệm mạnh nhất, tinh nhuệ nhất của Iran, được xem là mối đe dọa quân sự trực tiếp và nghiêm trọng nhất ở biên giới phía bắc của Israel.
Hamas và Thánh chiến Hồi giáo (Palestine): Iran cung cấp tài chính, vũ khí và huấn luyện cho các nhóm vũ trang này ở Dải Gaza để duy trì áp lực thường trực lên Israel.
Lực lượng ở Syria và Iraq: Iran đã lợi dụng cuộc nội chiến Syria để thiết lập một hành lang trên bộ, cho phép vận chuyển vũ khí và quân lính đến gần biên giới Israel hơn. Tel Aviv đã đáp trả bằng hàng trăm cuộc không kích ở Syria để ngăn chặn sự hiện diện quân sự của Iran.
Houthi (Yemen): Gần đây, lực lượng Houthi cũng thể hiện khả năng tấn công tầm xa nhắm vào Israel, mở ra một mặt trận mới.
4. Cạnh Tranh Giành Ảnh Hưởng Khu Vực
Cuộc đối đầu còn là sự cạnh tranh gay gắt cho vị thế bá chủ ở Trung Đông. Cả hai đều là những cường quốc quân sự và công nghệ hàng đầu khu vực. Iran tìm cách xuất khẩu mô hình cách mạng Hồi giáo và mở rộng ảnh hưởng của mình, trong khi Israel, cùng với các đồng minh Ả Rập (như UAE, Bahrain sau Hiệp định Abraham), nỗ lực xây dựng một liên minh để kiềm chế Iran.
Tất cả sự kiện trên cho thấy những gì cộng đồng quốc tế chứng kiến không phải là những xung đột đơn lẻ hay những vi phạm ngừng bắn thông thường. Thực chất, đó là những biểu hiện bề mặt của một cuộc đối đầu chiến lược sâu sắc, bắt nguồn từ hệ tư tưởng đối lập, nỗi sợ hãi về an ninh hiện hữu và cuộc đua tranh giành quyền lực.
Do đó, các nỗ lực ngoại giao của quốc tế, bao gồm cả Mỹ, thường chỉ có thể giải quyết các điểm nóng tạm thời (ví dụ như kêu gọi ngừng bắn giữa Israel và Hamas) chứ khó có thể tháo gỡ được ngòi nổ chính của cuộc xung đột Iran-Israel. Chừng nào những nguyên nhân gốc rễ kể trên chưa được giải quyết, sự ổn định ở Trung Đông vẫn sẽ vô cùng mong manh và nguy cơ bùng phát một cuộc chiến tranh toàn diện vẫn luôn tiềm ẩn.
Thế Anh
Tổng hợp
